Adoptie: over wenskinderen en kinderwens
Adoptie is letterlijk het aannemen van een kind. Het belangrijkste kenmerk van adoptie is dat de familieband met de biologische ouder(s) door de adoptie verbroken wordt. Een adoptiekind is dus na het door de rechter uitspreken van de adoptie het kind van zijn adoptieouder(s). Er ontstaat een nieuwe, wettelijk geldende familieband, met alle rechten en plichten die daarbij horen. Er wordt in Nederland een onderscheid gemaakt tussen interlandelijke en binnenlandse adoptie.
Interlandelijke adoptie
Over interlandelijke adopties is veel te doen in de media. Oud-minister Dekker schortte begin 2021 buitenlandse adopties op na een uiterst kritisch rapport van de commissie Joustra https://open.overheid.nl/repository/ronl-8cc003fa-eadc-4d7a-8b49-9ea6e661bb94/1/pdf/tk-bijlage-coia-rapport.pdf over de Nederlandse adoptiecultuur en de rol van de overheid. Kinderhandel, uitbuiting en zelfs “baby-farming” zijn jarenlang voorgekomen. Waar het ook mis ging, is bij het achterhalen van de identiteit van de natuurlijke ouders. Adoptiekinderen hebben vaak behoefte om hun herkomst te kennen en zij lopen aan tegen pijnlijke ervaringen. Zo raakte het Tv-programma Spoorloos in opspraak, omdat gebleken was dat in elk geval twee adoptiekinderen uit Colombia aan verkeerde ouders zijn gekoppeld https://www.nrc.nl/nieuws/2022/10/11/tv-programma-spoorloos-koppelde-zeker-twee-deelnemers-aan-verkeerde-familie-door-frauduleuze-tussenpersoon-a4144739.
Adoptiekinderen laten het er niet bij zitten. Vorige week schreef minister Weerwind voor Rechtsbescherming aan de Kamer dat hij heeft besloten in cassatie te gaan bij de Hoge Raad in de zaak van adoptiekind Dilani Butink, die in 1992 is geadopteerd uit Sri Lanka en die door misstanden niet kon achterhalen wie haar biologische ouders zijn. Eerder dit jaar werd Butink in het gelijk gesteld door het gerechtshof in Den Haag. In dat geval was een particuliere stichting bij de adoptie betrokken, die onvoldoende had gedaan om Dilani de onzekerheid over haar afkomst te besparen. In april 2022 maakte het kabinet bekend dat het buitenlandse adopties weer wil gaan toelaten, maar via een nieuw op te richten overheidsorganisatie.
Binnenlandse adoptie: stiefouderadoptie en duomoederadoptie
Interlandelijke adoptie blijft voorlopig een beladen onderwerp met vele gezichten. In de dagelijkse praktijk houden wij ons dan ook vooral bezig met adopties binnen Nederland. Adoptie kan voorkomen na een draagmoederschapstraject, maar het kan bijvoorbeeld ook een mooie manier zijn om een familieband te vestigen tussen een stiefouder en zijn stiefkind. Daarnaast kiezen sommige vrouwenstellen ervoor om door middel van adoptie een juridische band te vestigen tussen de duomoeder of meemoeder (de partner van de geboortemoeder) en het kind. Hoewel een erkenning van het kind door de meemoeder eenvoudiger en goedkoper is dan adoptie van het kind, heeft adoptie een aantal voordelen, zoals:
Een betere acceptatie in het buitenland. De meeste landen ter wereld erkennen het juridisch ouderschap via adoptie wel, in tegenstelling tot het ouderschap dat naar Nederlands recht ontstaat via erkenning.
De bekende zaaddonor spreekt zich in de adoptieprocedure meteen uit en kan dus niet, zoals na de erkenning, later nog bezwaar maken tegen de erkenning en daarmee tegen het juridisch ouderschap van de duomoeder.
Het kind kan een erkenning later relatief eenvoudig ongedaan maken. Voor het herroepen van een adoptie gelden veel strengere voorwaarden.
Adoptieprocedure
Een adoptieprocedure verloopt via een verzoekschriftprocedure bij de rechtbank. Hiervoor is de bijstand van een advocaat vereist. Voor stiefouderadoptie gelden voorwaarden. De belangrijkste voorwaarden die de wet stelt aan een verzoek tot stiefouderadoptie zijn:
de stiefouder heeft voorafgaand aan het verzoek drie jaar met de partner samengewoond;
de stiefouder en de partner hebben tenminste één jaar samen voor het kind gezorgd;
de partner van de stiefouder heeft het eenhoofdig gezag;
de andere ouder van het kind (de ex-partner) spreekt het verzoek niet tegen.
Voor duomoeders gelden enkele eisen niet die bij de stiefouderadoptie wel van toepassing zijn, te weten de verzorgingstermijn en de samenlevingstermijn. Het adoptieverzoek kan al voor de geboorte van het kind bij de rechtbank worden ingediend. Het verzoek wordt dan zo snel mogelijk na de geboorte door de rechtbank behandeld. Wanneer de rechter het verzoek toewijst, gaat de adoptie met terugwerkende kracht in op de dag van de geboorte van het kind. Dat betekent dat de duomoeder, net als de geboortemoeder, de juridische moeder is van het kind vanaf zijn of haar geboorte.